Gruczoły ślinowe to 3 parzyste tzw. duże gruczoły: ślinianka przyuszna, ślinianka podżuchwowa i ślinianka podjęzykowa oraz kilkaset tzw. małych gruczołów ślinowych zlokalizowanych w błonie śluzowej jamy ustnej, gardła a nawet krtani i jamy nosa. W praktyce otolaryngologa – chirurga głowy i szyi choroby gruczołów ślinowych stanowią ważne zagadnienie. Wśród nich spotyka się choroby zapalne, zarówno ostre jak i przewlekłe oraz nowotwory złośliwe i łagodne. W większości przypadków leczenie tych chorób jest chirurgiczne; dotyczy to przewlekłego zapalenia ślinianki podżuchwowej na tle kamicy oraz guzów nowotworowych przede wszystkim ślinianki przyusznej oraz ślinianki podżuchwowej. Leczenie chirurgiczne stosuje się także w kamicy ślinianki podżuchwowej w przypadku, w którym możliwe jest usunięcie kamienia od strony dna jamy ustnej. W śliniance przyusznej większość – około 80% - stanowią guzy łagodne (przede wszystkim gruczolak wielopostaciowy czyli guz mieszany oraz gruczolak limfatyczno-torbielowaty czyli guz Warthina). Pozostałe to guzy złośliwe o zróżnicowanej strukturze, wśród nich najczęściej spotyka się raka śluzowo-naskórkowego, raka w gruczolaku wielopostaciowym oraz raka gruczołowo-torbielowatego. W śliniance podżuchwowej połowę nowotworów stanowią guz łagodne a połowę – złośliwe. Podstawą diagnostyki chorób ślinianek jest – poza badanie podmiotowym i przedmiotowym – badanie obrazowe: USG, TK, MRI oraz badanie cytologiczne czyli biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC). Zaleca się, aby pacjent z guzem ślinianki kierowany był do specjalisty z wynikiem USG i BAC. Operacje gruczołów ślinowych określa się jako trudne i powinny być wykonywane przez doświadczonego otolaryngologa – chirurga głowy i szyi. Obowiązuje zasada usunięcia ślinianki (przyusznej lub podżuchwowej) wraz z guzem. Usuwanie samego guza bez otaczającego go miąższu gruczołowego grozi nieradykalnym wycięciem, co jest szczególnie niebezpieczne w przypadku guza złośliwego. Zagadnieniem o szczególnym znaczeniu w chirurgii gruczołów ślinowych jest ochrona struktur anatomicznych sąsiadujących z gruczołem; w przypadku ślinianki podżuchwowej jest to nerw podjęzykowy (nerw ruchowy mięśni języka) oraz jedna z gałęzi nerwu twarzowego a w przypadku ślinianki przyusznej – cały nerw twarzowy (nerw ruchowy mięśni twarzy). O zabezpieczeniu tych struktur decyduje przede wszystkim doświadczenie chirurga oraz zastosowanie aparatu monitorującego śródoperacyjnie czynność nerwu (neuromonitor). Operacje ślinianek wykonuje się w znieczuleniu ogólnym z zachowaniem wszystkich zasad obowiązujących w procedurach chirurgicznych. W niepowikłanych przypadkach pobyt w szpitalu trwa 2 – 3 dni. W każdym przypadku zmiana chorobowa poddawana jest pooperacyjnemu badaniu histologicznemu, które ustala ostateczne rozpoznanie i wytycza dalsze postępowanie.